Σινεμά και DVD 7 - Avatar (2009)

Σενάριο/Σκηνοθεσία: James Cameron
Παραγωγή: Η.Π.Α./Μ. Βρετανία
Διάρκεια: 162΄
Πρωταγωνιστούν: Zoe Saldana, Giovanni Ribisi, Sigourney Weaver, Sam Worthington, Michelle Rodriguez, Laz Alonso, Joel Moore, CCH Pounder, Wes Studi

Η ιστορία εκτυλίσσεται στο μέλλον, όπου ο Τζέικ, τραυματισμένος βετεράνος πολέμου, μεταφέρεται στον πλανήτη Πανδώρα, που κατοικείται από μια ανθρωποειδή φυλή.
Τεχνολογικό θαύμα είναι η νέα ταινία του Κάμερον. Μια εντυπωσιακή περιπέτεια ψηφιακής τεχνολογίας με πολύ συγκίνηση αλλά και πολιτικές και ιστορικές νύξεις που διαδραματίζεται το 2154. Εισβολείς από τη Γη αναζητούν ένα πολύτιμο μετάλλευμα στον πλανήτη Πανδώρα κι είναι έτοιμοι να καταστρέψουν ένα σπουδαίο πολιτισμό.
Η ταινία κινείται ταυτόχρονα σε πολλούς άξονες και -χρησιμοποιώντας σύμβολα και απλά σχήματα εικόνων και νοημάτων- δημιουργεί, όπως και ο «Τιτανικός», διαχρονικά και οικουμενικά αρχέτυπα. Με λίγα λόγια όλοι θα έχουν ένα λόγο για να λατρέψουν το «Avatar».


Όσο για την ψηφιακή τεχνολογία και το (απίστευτης τελειότητας) 3D (φροντίστε να δείτε την ταινία σε ανάλογη αίθουσα ή με τα ειδικά γυαλιά στο σπίτι) ανοίγει νέους δρόμους στην 7 Τέχνη -άραγε για πόσο ακόμα θα την λέμε «7η» αυτή τη νέα τέχνη;



Πολιτική και ιστορική αλληγορία, συγκινητικό ερωτικό δράμα, καταδίωξη, περιπέτεια και -πρώτα απ’ όλα- τεχνολογικό θαύμα, το «Avatar» διευρύνει τα τεχνολογικά όρια του σινεμά. Καταφέρνει όμως να πει και μερικά πολύ σημαντικά πράγματα για την αμερικανική ιστορία -ή μάλλον για τον τρόπο που η Αμερική αρνείται να καταλάβει και τους ξένους πολιτισμούς και τελικά τους καταστρέφει.



Το έτος 2154 άποικοι από τη Γη αναζητούν στον πλανήτη Πανδώρα ένα πανάκριβο μετάλλευμα κι είναι έτοιμοι να καταπατήσουν και να καταστρέψουν τον πολιτισμό των ιθαγενών Νάβι, μιας φυλής που θυμίζει τους Ινδιάνους της Αμερικής. Πριν την τελική καταστροφή, όμως, θα προσπαθήσουν να τους πείσουν να φύγουν μόνοι τους στέλνοντας το avatar ενός βετεράνου πεζοναύτη.
Avatar, στη γλώσσα της ταινίας, είναι ένα υβριδικό σώμα το οποίο έχει εξωτερικά χαρακτηριστικά Νάβι και ανθρώπινη ψυχοσύνθεση και κατευθύνεται από μακριά μέσω ενός πολύπλοκου ηλεκτρονικού συστήματος.
Πρώτο ενδιαφέρον στοιχείο της ταινίας ο ίδιος ο πεζοναύτης, που τον ερμηνεύει ο Ουόρθινγκτον. Ανάπηρος, καθηλωμένος σε καροτσάκι, περπατά και πάλι μέσω του avatar και παίρνει πίσω τη ζωή που του στέρησαν. Γρήγορα ερωτεύεται και μια Νάβι (Ζόε Σαλντάνα) η οποία τον μυεί στον πολιτισμό τους που μοιάζει με τον πολιτισμό των αυτοχθόνων της Αμερικής: πνεύματα προγόνων που συνυπάρχουν με τους ζωντανούς, ζώα που δημιουργούν δεσμούς με τους Νάβι και δέντρα που κουβαλούν μια κοσμική ενέργεια απαραίτητη στην ισορροπία της φύσης.



Οι άποικοι ούτε τον καταλαβαίνουν ούτε τον σέβονται αυτόν τον πολιτισμό, όπως εξάλλου έγινε και με τον πολιτισμό των Ινδιάνων. Στην κατάκτηση της Δύσης ζητούμενο ήταν η εξάπλωση και η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Αμερικής. Στον πλανήτη Πανδώρα του «Avatar» ζητούμενο είναι και πάλι η εξόρυξη ενός σπάνιου μεταλλεύματος και η εξάλειψη των ιθαγενών.
Ο Κάμερον όμως (Καναδός στην καταγωγή) έχει κρύψει κι άλλες αλληγορικές νύξεις στην ταινία: «σοκ και δέος» ονομάζει την επιχείρηση ο ράμπο-συνταγματάρχης (σχηματικά προβλέψιμος ο χαρακτήρας του Στήβεν Λανγκ), ενώ λίγο αργότερα δηλώνει ότι θέλει να απαντήσει «στον τρόμο, με τρόμο». Ακριβώς όπως και ο πρόεδρος Μπους. Κάποια στιγμή χρησιμοποιούν επίσης τον κωδικό «Βαλκυρίες», ο οποίος βέβαια δημιουργεί επιπλέον συνειρμούς, ακόμη και με τις θρυλικές σκηνές των ναπάλμ (που «μυρίζει νίκη») στο «Αποκάλυψη τώρα!».



Όλα αυτά είναι κρυμμένα με αριστοτεχνικό τρόπο, δεν «βγάζουν μάτι» δηλαδή, δεν αποτελούν κάποιο είδος «ιστορικού μαθήματος». Θετικό; Ναι, βέβαια, διότι σκοπός της ταινίας είναι η ψυχαγωγία και η επαφή της με ένα μεγάλο κοινό. Και αρνητικό όμως, διότι τα σχήματα που χρησιμοποιούνται δημιουργούν απλοποιήσεις με αποτέλεσμα να γίνεται εξαιρετικά απλό και το τελικό νόημα της ταινίας. Με τον ίδιο τρόπο απλοποιούνται και οι χαρακτήρες και γίνονται σχηματικοί και χάνουν από την ουσία και τις πολλές διαστάσεις που θα έπρεπε να έχουν. Λέγοντας «διαστάσεις», όμως, μπαίνουμε στο άλλο σημαντικό στοιχείο της ταινίας. Την ψηφιακή τεχνολογία και τον τόπο που οι ηθοποιοί απέκτησαν ένα ψηφιακό περίβλημα. Αυτό που έχω να πω μόνο είναι ότι η τεχνολογία τρέχει τόσο πολύ που, σε λίγα χρόνια, θα μπορούμε να γυρίζουμε 100% τέλειες ταινίες (διότι ακόμη κι εδώ υπάρχουν ορισμένες ατέλειες) ακόμη και χωρίς ηθοποιούς. Ή ίσως με ηθοποιούς που έχουν πεθάνει. Ποιος δεν θέλει να δει τον Χάμφρεϊ Μπόγκαρντ να παίζει με τον Χιθ Λέτζερ;
Άφησα για το τέλος την ερωτική ιστορία (πολύ λειτουργική όχι όμως όσο το απόλυτο ρομάντζο του «Τιτανικού») και την εξαιρετική παρουσία της Σιγκούρνι Γουίβερ σε ένα ρόλο που κλείνει το μάτι στους φανατικούς της επιστημονικής φαντασίας, 30 ακριβώς χρόνια μετά την θριαμβευτική της είσοδο στο «Αλιεν»…




Μέρος του κειμένου ανήκει στον Ορέστη Ανδρεαδάκη.