Τα γουέστερν που αγαπήσαμε 5 - Κάποτε στη δύση (Once upon a time in the west)

Ιταλία-Η.Π.Α., 1968, 175΄, Σκηνοθεσία: Sergio Leone
Σενάριο: Dario Argento, Bernardo Bertolucci, Sergio Leone
Ηθοποιοί: Charles Bronson, Henry Fonda, Claudia Cardinale, Jason Robards

Υπόθεση: Μια γυναίκα φτάνει σε κάποια πόλη του Γουέστ. Βρίσκει δολοφονημένους το σύζυγό της και τα παιδιά του, που είχε από προηγούμενο γάμο. Ένας μυστηριώδης άντρας που παίζει φυσαρμόνικα στέκει στο πλευρό της και εναντιώνεται στον Φρανκ, ένα φονιά που ενεργεί για λογαριασμό της εταιρείας σιδηροδρόμων.


Οι φίλοι των γουέστερν του Σέρτζιο Λεόνε έχουν υποστεί ουκ ολίγα από τις κατά καιρούς προβολές των ταινιών του στην τηλεόραση. Άλλοτε τις έβλεπαν συμπιεσμένες και μακρόστενες -σπαγγέτι όνομα και πράγμα- και άλλοτε κουτσουρεμένες δεξιά και αριστερά, προκειμένου να χωρέσουν στο στενό τηλεοπτικό κάδρο. Και να σκεφτεί κανείς πως η πλατιά οθόνη του σινεμασκόπ και τα μελετημένα μέχρι τελευταίας λεπτομέρειας κάδρα είναι αναπόσπαστα στοιχεία του ύφους που χαρακτηρίζει τον Ιταλό σκηνοθέτη.
Έτσι, η έκδοση DVD του "Κάποτε στη Δύση", που κυκλοφορεί και στην ελληνική αγορά, αποτελεί πραγματικό βάλσαμο. Οι οπτικές συνθέσεις του Λεόνε φανερώνονται μπροστά στα μάτια μας στις πραγματικές τους αναλογίες, ενώ η ψηφιακή επεξεργασία που έγινε στο αρνητικό επανέφερε την ταινία στις πλούσιες χρωματικές και φωτιστικές διαβαθμίσεις της πρώτης νεότητάς της -τότε που έβγαινε ολόλαμπρη από τα εργαστήρια του τεχνικόλορ. Η ηχητική μπάντα, η οποία κατά την πάγια τακτική των Ιταλών σκηνοθετών ήταν "φορετή" (είχε δηλαδή προστεθεί μετά το πέρας των γυρισμάτων), ρετουσαρίστηκε, ξανασυντέθηκε και μετατράπηκε σε ένα πολυκάναλο κοντσέρτο για εξάσφαιρα, όπου οι πυροβολισμοί και οι συριγμοί του τρένου, αναμειγνύονται με τα μουσικά θέματα του Ένιο Μορικόνε.


Ο Λεόνε έλεγε ότι ο ήχος είναι το σαράντα τοις εκατό μιας ταινίας. Για το λόγο αυτό, ήθελε τη μουσική να προϋπάρχει των γυρισμάτων, ώστε να μπορεί να την παντρέψει τέλεια με την εικόνα. Και αυτός δεν ήταν ο μόνος νεωτερισμός, τον οποίο εισήγαγε. Γιος ενός σκηνοθέτη και μιας ηθοποιού του βωβού κινηματογράφου, μεγάλωσε κυριολεκτικά μέσα στα ιταλικά στούντιο της Τσινετσιτά και έμαθε να βλέπει τον κόσμο μέσα από το παραλληλόγραμμο κινηματογραφικό κάδρο. Κατάφερε να εφαρμόσει τις αμέτρητες ιδέες του σε είδη που εκείνη την εποχή θεωρούνταν "παρακατιανά". Πρώτα στις ψευδοϊστορικές, "ρωμαϊκές" ταινίες -τα "πέπλα" όπως τις έλεγαν- και έπειτα στα ιταλικά γουέστερν -τα σπαγγέτι. Με τη γνωστή του τριλογία ("Για μια Χούφτα Δολάρια", "Μονομαχία στο Ελ Πάσο" και "Ο Καλός, ο Κακός και ο Άσχημος") έδειξε στους πρώτους διδάξαντες, τους Αμερικανούς, τον τρόπο με τον οποίο έπρεπε να γυρίζονται τα γουέστερν. Και με το "Κάποτε στη Δύση" συγκέντρωσε μέσα σε 175 λεπτά όλα τα μοτίβα και όλη τη μυθολογία της Δύσης.


Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκονται τέσσερα αρχετυπικά πρόσωπα: ο γαιοκτήμονας (ο Χένρι Φόντα για πρώτη φορά σε ρόλο κακού), ο παράνομος (Τζέισον Ρόμπαρντς), ο εκδικητής (Τσαρλς Μπρόνσον) και η γυναίκα (Κλαούντια Καρντινάλε). Ο καθένας έχει τη δική του ιστορία, το δικό του παρελθόν και το δικό του μουσικό θέμα. Όταν οι πορείες τους διασταυρώνονται με φόντο τις σιδηροδρομικές ράγες, που επεκτείνονται μέσα στο αχανές τοπίο, τα μουσικά θέματα συντίθενται και αυτά σε ένα. Το σενάριο είναι δομημένο με τρόπο λιτό και αυστηρό, ενώ οι διάλογοι, λιγοστοί και στιλιζαρισμένοι, αναδεικνύουν ακόμη περισσότερο το μεγαλείο της σκηνοθεσίας και του μοντάζ. Οι παρατεταμένες σιωπές, τα γενικά πλάνα, η δυναμική προοπτική των τοπίων, οι αργές, αλλά περίτεχνες κινήσεις της κάμερας, όλα επιβάλλουν ένα ρυθμό εξωπραγματικό, που κορυφώνεται στα εντυπωσιακά γκρο πλαν στα πρόσωπα των ηθοποιών.



Ο Σέρτζιο Λεόνε πίστευε πως το κάθε πρόσωπο έχει τη δική του γεωγραφία και για το λόγο αυτό τα πλησίαζε όσο πιο πολύ μπορούσε. Η τελευταία έκδοση DVD, με την ευκρίνεια πλαστικής χειρουργικής που διαθέτει, τον δικαιώνει απόλυτα.