Η... βιβλιογραφία των κόμικς 1 - Κόμικς, παιδί και αστείο

ΕΠΙΜΕΛΕΙΤΑΙ Ο ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΟΥΡΛΗΣ

Εκδότης: ΕΞΑΝΤΑΣ

Έτος κυκλοφορίας: 2001

Συγγραφέας: ΝΟΥΛΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ-ΣΕΜΟΓΛΟΥ

Σελίδες: 226 Τιμή: 16,88

Σχήμα: 22x 14 εκ.

ISBN: 960-256-439-3

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ:

Α΄ μέρος

Α. Κόμικς, κωμικό στοιχείο και παιδί: δομική σύνδεση της τριαδικής σχέσης (Ορισμοί, Μπερξόν, Φρόυντ, Αστείο και παιδί)

Β. Λόγος των κόμικς: σημαίνοντα παιδικότητας και αστείου (αναλογική υπόσταση, σχηματοποίηση, χώρος-χρόνος-επανάληψη, αφήγηση ως επικοινωνία και ο εγωκεντρικός λόγος)

Β΄ μέρος

Έρευνα πεδίου

Συμπεράσματα

Παραρτήματα (Στοιχεία για τους ήρωες και τους δημιουργούς των κόμικς - Αντιπροσωπευτικά σχέδια των παιδιών από την έρευνα πεδίου - Αντιπροσωπευτικές εικόνες από κόμικς)

Βιβλιογραφία

Μια πολύ χρήσιμη και εξαντλητική έρευνα γύρω από το αστείο και το κωμικό στα κόμικς. Τι είναι αστείο; Και γιατί αντιδράμε γελώντας; Τι προκαλεί το γέλιο; Κάποιος περπατά στο δρόμο και πέφτει κι εμείς γελάμε αυτόματα. Γιατί; Ποιοι μηχανισμοί ξεσπούν σε τρανταχτά γέλια;

Η συγγραφέας αναλύει τις απόψεις του Φρόιντ, του Μπρεξόν, του Πιαζέ και άλλων ψυχολόγων-παιδοψυχολόγων γύρω από το αστείο σε κάθε φάση της παιδικής ηλικίας αλλά και της ενηλικίωσης. Τι είναι αστείο για ένα παιδί σε προνηπιακή ηλικία, τι είναι αστείο για ένα παιδί σε σχολική ηλικία, γιατί κάποια γκαγκς που υπάρχουν στα κόμικς κάνουν να γελά ακόμη κι ένας ενήλικος; Μου έκανε μεγάλη εντύπωση το ψυχοκινητικό αίτιο του γέλιου, η αίσθηση του κωμικού που διαφοροποιείται από ηλικία σε ηλικία και ότι κυρίαρχη έννοια για ένα παιδί ώστε να γελάσει και να ευαρεστηθεί είναι η αίσθηση ασφάλειας. Δηλαδή η συνεχής επανάληψη των ίδιων χαρακτηριστικών του ίδιου ήρωα παρόλο που ξέρουμε τη συνέχεια θέλουμε να τη διαβάσουμε, να την ευχαριστηθούμε. Δε θα γελάγαμε αν ο Γκούφυ ακολουθούσε την καριέρα του Κύρου ξαφνικά ή ο Τεν Τεν τράκαρε στα δέντρα ή γλίστραγε σαν τους Ντιπόν και Ντυπόν. Αυτή η επαναληπτικότητα κάνει τους αγαπημένους μας ήρωες αναγνωρίσιμους και τόσο αξιαγάπητους.

Από την άλλη, γιατί γελάει και ο ενήλικας; Γιατί κρατάει μέσα του την παιδική αθωότητα. Οι κομίστες δεν εξαπατούν τον ενήλικο αναγνώστη, έχουν κι οι ίδιοι μια παιδικότητα μέσα τους που θέλουν να την εξωτερικεύσουν (γνωστά χαρακτηριστικά επαναλαμβάνονται για τα παιδιά και κωμικές στιγμές, κωμική αντίληψη της πραγματικότητας ή ακόμη και διαστρέβλωσή της εν ίδει γκαγκ για τους ενήλικες).

Πολύ καλή η ανάλυση της μορφολογίας των κόμικς, από τη γνωστή μαύρη γραμμή που σχηματίζει τα σώματα και τα αντικείμενα στα καρέ ενώ δεν υπάρχει στη φύση κάτι τέτοιο, η αυστηρότητα και η γεωμετρία των καρέ αλλά και των περιεχομένων τους, τα χρώματα, τα μπαλονάκια κλπ. κλπ. Εξέλιξη, ιστορία και όλα αυτά προς τέρψιν των παιδιών και των "παιδιών". Από τα λίγα επιστημονικά βιβλία γύρω από τα κόμικς που αγάπησα.

Η εργασία αυτή (διδακτορική διατριβή όπως η ίδια η συγγραφέας μας ενημερώνει) συμπληρώνεται από μια έρευνα πεδίου: η συγγραφέας, ερευνώντας 160 παιδιά μεταξύ 4-6 χρόνων, μαθητές νηπιαγωγείων της Θεσσαλονίκης, ζήτησε με τη βοήθεια δασκάλων να της ζωγραφίσουν μια αστεία ιστορία για να κάνουν ένα συνομήλικό τους παιδί να γελάσει (ύπαρξη κοινού αποδέκτη των εικονικών μηνυμάτων που θα ανέδιδαν οι ζωγραφιές). Από την έρευνα προέκυψαν διάφορα συμπεράσματα σχετικά με την ψυχολογία, την αφηγηματικότητα, την επιλογή χρωμάτων κλπ. που όλα ντύνουν με τον ιδανικό τρόπο τη θεωρία του πρώτου μέρους που αφορά την παιδική ψυχολογία.

Τέλος εκτός της εξαντλητικής βιβλιογραφίας κατά το μεγαλύτερο μέρος ξενόγλωσσης, και για τα κόμικς αλλά και για την παιδική ψυχολογία, υπάρχουν και αποσπάσματα από ένα λεξικό γύρω από κάποιους αγαπημένους ήρωες των κόμικς, μεταφρασμένα. Το λεξικό αυτό είναι το Dictionnaire de la bande dessinee (Henry Fillipini, Paris: Bordas, 1989) και μου φάνηκε αρκετά ενδιαφέρον που θέλω να το δω μεταφρασμένο και στην Ελλάδα.

Σε γενικές γραμμές ένα ικανοποιητικό μελέτημα για την παιδική και "παιδιάστικη" οπτική των κόμικς, για την ψυχολογία και για τον τρόπο γραφής και αφήγησης των αγαπημένων μας χάρτινων ηρώων.