Ήρωες των Κόμικς 1: El Eternauta / Ο Κοσμοναύτης του Απείρου

Θέλω να το πω. Και δεν υπάρχει άλλος τρόπος. Θέλω να το γράψω αυτό το άρθρο κι ας μην έχει… ιστορικό αντίκρισμα στην ελληνική πραγματικότητα. Θέλω να γράψω για ένα από τα ωραιότερα κόμικ επιστημονικής φαντασίας που διάβασα ποτέ και που ζήτημα είναι αν είδαμε εδώ στην Ελλάδα το ένα τρίτο από το ολοκληρωμένο του έπος. Για το «Ετερνάουτα» ο λόγος, που ξεκίνησε τόσο δυνατά, δελεαστικά και αγωνιώδη και… έμεινε εκεί, ανολοκλήρωτο, να τυραννάει την μνήμη μου μέχρι σήμερα.
Εσείς, οι σημερινοί αναγνώστες, ζείτε την εποχή του internet, του amazon.com, των dvd, των δορυφορικών καναλιών και ενημερωμένων καταστημάτων όπως το Solaris με το έξοχο του προσωπικό. Είστε τυχεροί. Ραν-Ταν-Πλαν εκδότες και καναλάρχες δεν σας τρομάζουν.
Παιδί της εποχής «Χασάπη γράμματα!» και «Κι άλλο κάρβουνο!» (όσον αφορά το σινεμά), αν μας άφηνε ξεκρέμαστους τότε η τηλεόραση σε κάποιο σήριαλ, ή ένα κόμικ σχετικά με κάποια σειρά, καταπίναμε πικρή χολή – γαργάρα την κάναμε, ανίκανοι να βρούμε εναλλακτικούς οδούς για το πάθος μας, στερημένοι και στο να ξεσπάσουμε έστω στους φταίχτες σε κάποιο forum. Εντάξει, άνθρωποι με μεράκι και αγάπη για το αντικείμενο έκαμναν φιλότιμες προσπάθειες για να μας φέρουν μια κάποια μαγεία σε δύσκολες εποχές, μετά όμως, στην συντριβή, εμείς που μέναμε στα κρύα του λουτρού τι έπρεπε να κάνουμε;
Το Ετερνάουτα ξεκίνησε στην Ελλάδα τον Μάρτιο του 1980 στο περιοδικό Σκαθάρι, μια έκδοση που κράτησε μόλις 17 εβδομάδες, σταματώντας τον Ιούλιο του ίδιου χρόνου. Αργότερα, με την εμφάνιση μιας άλλης απόπειρας, στο 10ο τεύχος του περιοδικού Σκορπιός, την 15 Νοεμβρίου του 1985, άρχισε να τυπώνεται πάλι από την αρχή, ξεπέρασε το σημείο στο οποίο είχε διακοπεί, μόνο όμως στο ελάχιστο, για να σταματήσει ξανά μαζί με το 28ο και τελευταίο τεύχος, την 15 Αυγούστου του 1986.

Ποιος και τι είναι όμως το ΕΤΕΡΝΑΟΥΤΑ;
Το Ετερνάουτα είναι μια σειρά κόμικ επιστημονικής φαντασίας, δημιούργημα του Αργεντινού σεναριογράφου Έκτορ Έστερχελντ σε σκίτσα του Φρανσίσκο Σολάνο Λοπέζ. Εκδόθηκε και κυκλοφόρησε για πρώτη φορά στην Νότια Αμερική, μεταξύ των ετών 1957 και 1959.
Μαζί με τους Ιταλούς Μάριο Φαουστινέλλι, Ούγκο Πρατ, Ίβο Παβόνε και Ντίνο Μπατάλια, ο Έστερχελντ αποτέλεσε μέρος αυτού που έγινε γνωστό σαν η Χρυσή Εποχή των Αργεντινών κόμικς, μια κίνηση που εξαπλώθηκε σε μια διεθνή σκηνή καλλιτεχνών και συγγραφέων που η δουλειά τους δημοσιεύτηκε σε όλον τον κόσμο.
Το 1957, μαζί με τον αδελφό του Χόρχε, ο Έστερχελντ ίδρυσε την Ediciones Frontera, και συνέχισαν εκδίδοντας διάφορα περιοδικά κόμικ, το Hora Cero Semanal (εβδομαδιαίο) και το Hora Cero Mensual (μηνιαίο). Το 1958 άρχισε να γράφει το Ετερνάουτα, ίσως την πιο δημοφιλή και κριτικά αποδεκτή δουλειά του. Το κόμικ αφηγούνταν την συνάντηση του ίδιου με έναν ταξιδιώτη του χρόνου, ο οποίος είχε ζήσει πάνω από 100 ζωές και ταξίδευε τώρα στο παρελθόν για να τον προειδοποιήσει για κάποια μελλοντική καταστροφή. Το κόμικ έκανε την εμφάνιση του στο Hora Cero για 106 εβδομαδιαία επεισόδια και ήταν τεράστια επιτυχία. Ο εκδοτικός οίκος όμως έκλεισε πέντε χρόνια αργότερα εξαιτίας ενός συνδυασμού της οικονομικής κρίσης που μάστιζε την Αργεντινή το 1960, με τον ανταγωνισμό από το εξωτερικό, και την φυγή Αργεντινών καλλιτεχνών στην Ευρώπη. Ο Έστερχελντ συνέχισε να γράφει για άλλα περιοδικά σαν το Zig-Zag.
Σιγά-σιγά η δουλειά του απέκτησε μεγαλύτερη πολιτική έμφαση, με ιστορίες όπως το El Eternauta, Part II (1976) που περιγράφει μια μελλοντική Αργεντινή που υποφέρει κάτω από την καταπίεση μιας δικτατορίας. Η βιογραφία που έγραψε το 1968 για τον Ερνέστο -Τσε- Γκεβάρα, ένα χρόνο μετά τον θάνατο του Τσε, αποσύρθηκε από την κυκλοφορία με παρέμβαση της κυβέρνησης και όλα τα γνήσια χειρόγραφα καταστράφηκαν. Το 1970 έγραψε μια καθόλου κολακευτική βιογραφία της Εβίτα Περόν, αφιερωμένη στον Τσε. Το 1973 δημοσίευσε το «450 Χρόνια Πολέμου Ενάντια στον Ιμπεριαλισμό». Στην διάρκεια της χούντας του 1970, ακολουθώντας τις τέσσερις του κόρες, έγινε μέλος μιας αριστερής, αντάρτικης ομάδας, των Montoneros.
Το 1977 εξαφανίστηκε, και ένα χρόνο μετά, οι τέσσερις κόρες του συνελήφθησαν με τους συζύγους τους από τον στρατό, και εξαφανίστηκαν επίσης όλοι τους χωρίς ίχνος. Ένας εγγονός, ο Μάρτιν, γεννήθηκε στη φυλακή και ελευθερώθηκε στην φροντίδα της γιαγιάς του και χήρας του Έστερχελντ, Έλσα Σάντσες. Η Έλσα πήρε μέρος στις διαμαρτυρίες των Μητέρων στην Plaza de Mayo και έγινε μία από τις επίσημες ομιλήτριες των Γιαγιάδων της Plaza de Mayo, που απαιτούσαν την επιστροφή των παιδιών των εξαφανισμένων στις βιολογικές τους οικογένειες.
Όταν ο ιταλός δημοσιογράφος Αλμπέρτο Ονγκάρο ζήτησε να μάθει για την εξαφάνιση του Έστερχελντ το 1979, έλαβε την εξής απάντηση: «Έπρεπε να τον εξαφανίσουμε γιατί έγραψε την πιο όμορφη ιστορία για τον Τσε Γκεβάρα που υπήρξε ποτέ.»



Το Ετερνάουτα ξεκινάει με μια εξωγήινη εισβολή στη Γη. Μια θανατηφόρα χιονόπτωση, έργο των εισβολέων, καλύπτει το Μπουένος Άιρες και εξαλείφει κάθε μορφή ζωής μέσα σε λίγες ώρες. Ο Χουάν Σάλβο, μαζί με μερικούς φίλους (Φαβάλι και Λούκας), την γυναίκα και την κόρη του, επιζούν στην κάλυψη του σπιτιού του, χάρη και στην διορατικότητα του Φαβάλι για το χιόνι. Αρχίζουν να οργανώνονται για την επιβίωση τους, φτιάχνοντας ειδικές στολές που τους προστατεύουν από το χιόνι ώστε να μπορέσουν να κυκλοφορήσουν προς αναζήτηση προμηθειών. Το σενάριο έχει έναν ίσως αργό ρυθμό για κάποιους, σε παγιδεύει όμως στο τρομακτικό του κλειστοφοβικό κλίμα, περιορισμένος καθώς είσαι με τους ήρωες, αντιμέτωπος με μια περίεργη απειλή. Ανά πάσα στιγμή γνωρίζεις ακριβώς όσα και οι κεντρικοί χαρακτήρες και όταν έρχεται η στιγμή για να βγουν έξω, στο χιόνι με τους νεκρούς… Εκεί, τα χρειάζεσαι.
Σύντομα ανακαλύπτουν την πραγματική αιτία του παράξενου φαινομένου και λαβαίνουν μέρος σε μια πρόχειρη απόπειρα αντίστασης κατά των εισβολέων. Φθάνουν μέχρι την πρωτεύουσα της χώρας και αντιμετωπίζουν γιγάντια έντομα, ένα ανθρωποειδές είδος με δεκάδες δάχτυλα στο κάθε χέρι, γιγάντια παχύδερμα ικανά να γκρεμίζουν ολόκληρες πολυκατοικίες, ακόμα και άλλους γήινους οι οποίοι είναι τώρα σκλάβοι των εξωγήινων. (Κάπου εδώ στην ιστορία νομίζω μας είχε εγκαταλείψει το Σκαθάρι). Όπως αποδεικνύεται στη συνέχεια, όλα αυτά τα πλάσματα είναι ελεγχόμενα πιόνια, με ειδικές συσκευές προσαρμοσμένες στον αυχένα τους, υποχείρια των αληθινών εισβολέων που παραμένουν κρυφοί, ελέγχοντας την κατάσταση από μακριά.
Μετά από κάποιες νίκες (εδώ κλατάρει και το περιοδικό Σκορπιός αφήνοντας μας να αιωρούμαστε νευροπαθείς), η αντίσταση πέφτει σε ενέδρα από την οποία μόνο λίγοι βγαίνουν ζωντανοί. Χωρίζονται και ο Χουάν Σάλβο προσπαθεί να δραπετεύσει με την γυναίκα και την κόρη του χρησιμοποιώντας ένα εξωγήινο σκάφος. Κατά λάθος όμως ενεργοποιεί μια μηχανή του χρόνου μέσα στο σκάφος. Σαν αποτέλεσμα οι τρεις τους μεταφέρονται σε διαφορετικές χρονικές διαστάσεις και ο Χουάν ξεκινάει ένα ταξίδι μέσα στον χρόνο για να βρει την οικογένεια του. Έτσι παίρνει και το όνομα του, Ετερνάουτα (ο Χρονοναύτης).



Το 1969, ο Έστερχελντ ξαναέγραψε το «El Eternauta», με μικρές αλλαγές στην ιστορία, με περισσότερες πολιτικές νύξεις και πολύ πιο βίαιο χαρακτήρα. Αυτή η εκδοχή είχε σαν σκιτσογράφο τον Αλμπέρτο Μπρέτσια που ζωγράφισε την ιστορία με ένα πιο πειραματικό και μοναδικό στυλ, διαχωρίζοντας την εικόνα του από το πρώτο. Άρχισε να τυπώνεται στο εβδομαδιαίο Gente στις 29 Μαίου του 1969. Τα επόμενα χρόνια έκανε την εμφάνιση του και σε πολλά Ευρωπαϊκά περιοδικά όπως τα Linus, El Globo, Alter Alter, Il Mago, Charlie Mensuel και Metal Hurlant.
Το Δεκέμβριο του 1975 το Eternauta II έκανε την εμφάνιση του στο περιοδικό Skorpio. Ο Έστερχελντ συνέχισε την ιστορία ξανά με την τέχνη του Σολάνο Λοπέζ. Παρακινούμενος από την δυσάρεστη πολιτική κατάσταση της εποχής του, το σενάριο έγινε ακόμα πιο φανερά επικριτικό της επικρατούσας δικτατορίας. Ο ίδιος ο Έστερχελντ έγινε αφηγητής μέσα στην ιστορία. Έχοντας γίνει μέλος της απαγορευμένης οργάνωσης Montoneros, ο Έστερχελντ έγραφε το κόμικ από κρυφές τοποθεσίες μέχρι την απαγωγή και εξαφάνιση του το 1977.
Το έπος όμως συνεχίστηκε από άλλους. Ένα τρίτο μέρος εκδόθηκε το 1983 με μέτρια επιτυχία. Κατηγορήθηκε πως ήταν απλώς άλλο ένα κόμικ επιστημονικής φαντασίας παρά μια πραγματική συνέχιση της σειράς. Μετέπειτα κεφάλαια όπως το «El mundo arrepentido and El Eternauta» και «El regreso» ήταν σε σκίτσα του Σολάνο Λοπέζ.

Και μόνο η ανάγνωση των ανωτέρω κάνει εμφανέστατο το πόσο φτωχοί μείναμε από την απαράδεκτη στέρηση αυτού του μύθου από την αναγνωστική μας δυνατότητα. Εύχομαι να είναι ένα λάθος που δεν θα μείνει παντοτινό. Έχει ήδη έναν αναγνώστη που τον περιμένει χρόνια τώρα. Υπάρχει άλλος κανείς;




Βιβλιογραφία:
Από τον Oesterheld:
El Eternauta (1957) by H.G. Oesterheld (script) and F. Solano López (art)
El Eternauta, second part (1976) by H. G. Oesterheld (script) and F. Solano López (art)
El Eternauta, remake (1969) by H. G. Oesterheld (script) and A. Breccia (art)
Από άλλους:
El Eternauta, third part (1983) by Alberto Ongaro (script), Mario Morhain and Oswal (art)
Eternauta, el mundo arrepentido (1997-1998) by Pablo Maiztegui (script) and Solano López (art)
El Eternauta, cosmic hatred (1999) by Pablo Muñoz, Ricardo Barreiro (script), Walther Taborda and Gabriel Rearte (art)
El Eternauta, the return (2003) Pablo Maiztegui (script) and F. Solano López (art)

Το παρόν άρθρο δημοσιεύτηκε στο τεύχος 11 του περιοδικού Φανταστικά Χρονικά (Δεκεμβρίου 2007). Το βρήκαμε στο http://community.sff.gr
Τα ελληνικά εξώφυλλα είναι από το http://www.greekcomics.gr
Σημείωση: το άρθρο γράφτηκε αρκετό καιρό πριν κυκλοφορήσει στη χώρα μας ολοκληρωμένο το έργο, σε δύο τόμους, από τις εκδόσεις Jemma Press.